Đào trơn Đào (thực vật)

Cây du đào vào buổi sáng.

Đào trơn còn gọi là du đào, xuân đào (P. p. var. nucipersica hay P. p var. nectarina) là một nhóm giống cây trồng hay một thứ của đào mà quả có lớp vỏ trơn, không lông tơ. Mặc dù về mặt thương mại, đào lông và đào trơn được xem là những loại quả khác nhau và người ta thường nhầm rằng đào trơn là giống lai tạo giữa đào lông và mận nhưng thực tế thì đào trơn thuộc về cùng một loài với đào lông. Nhiều nghiên cứu di truyền chỉ ra rằng đào trơn là kết quả của gien lặn, trong khi ở đào lông là gien trội.[2] Quả đào trơn cũng có thể mọc lên từ cây đào lông, trường hợp này thường do biến dị chồi. Cùi thịt quả đào trơn có thể màu trắng hay vàng, và có thể dính hay không dính với hột. Thường thì đào trơn nhỏ hơn và ngọt hơn đào lông một chút. Việc thiếu lông tơ khiến cho quả đào trơn trông đỏ hơn quả đào lông và điều này cũng có nghĩa là vỏ đào trơn dễ bị thâm hơn đào lông. Lịch sử ra đời của đào trơn không rõ ràng; những ghi chép đầu tiên có đề cập tới nó tại Anh là vào năm 1616, nhưng có lẽ nó đã được trồng sớm hơn thế rất nhiều tại Trung Á và Đông Á.

Quá trình phát triển của quả đào (Prunus persica) qua bảy tháng rưỡi, từ đầu đông sang giữa hạ; ảnh chụp tại East Gippsland, Victoria, Úc.

Đào được biết đến tại Trung Quốc và Nhật Bản không chỉ như là một loại quả phổ biến mà còn gắn liền với nhiều truyện dân gian và tín ngưỡng. Momotaro (Đào Thái Lang), một trong những nhân vật bán lịch sử và cao quý nhất tại Nhật Bản, được sinh ra trong một quả đào khổng lồ trôi theo dòng sông.

Tại Trung Quốc, quả đào được coi là được các vị tiên ăn do các tính chất huyền bí của nó đối với sự trường thọ dành cho những người ăn nó. Ngọc Hoàng, vị thần cai quản thiên đình, có vợ tên là Tây Vương Mẫu. Tây Vương Mẫu mời các vị tiên ăn những quả đào trường sinh và như thế đã đảm bảo cho sự tồn tại vĩnh cửu của họ. Các vị tiên được Tây Vương Mẫu thết đãi một bữa tiệc sang trọng tại hội bàn đào. Các vị tiên phải chờ đợi 6.000 năm để có được bữa tiệc sang trọng này; cây đào tiên chỉ ra lá sau mỗi một nghìn năm và cần tới 3.000 năm để làm quả chín. Các bức tượng bằng ngà voi họa lại những người tham dự bữa tiệc của Tây Vương Mẫu thông thường có ba quả đào.

Quả đào đóng một vai trò quan trọng trong tín ngưỡng Trung Hoa và là biểu tượng của sự trường thọ. Một ví dụ liên quan đến quả đào là chuyện về Trương Đạo Lăng (张道陵), được nhiều người cho là người đã sáng lập ra Lão giáo. Trương Quả Lão (張果老), một trong số Bát Tiên của người Trung Quốc, thường được họa lại là mang theo quả đào trường sinh. Hoa đào cũng được đánh giá cao trong văn hóa Trung Hoa, tương tự như hoa mai (mơ).

Do hương vị và cảm giác thơm ngon của nó khi mới tiếp xúc nên trong văn hóa Trung Hoa cổ đại thì "đào" còn là một từ mang nghĩa bóng để chỉ những cô dâu mới và nó cũng được dùng trong nhiều nền văn hóa khác một cách tương tự như thế để chỉ những người đàn bà trẻ đẹp (chẳng hạn trong tiếng Anh có từ peachy (dịch nghĩa là mơn mởn đào tơ)).

Quả đào Sa PaHoa tại Thiên Tân, Trung QuốcVườn đào nở hoa tại Virginia, Mỹ

Nếu như văn hóa Trung Quốc và Nhật Bản chú trọng chủ yếu vào ý nghĩa của quả đào thì văn hóa Việt Nam chú trọng chủ yếu vào ý nghĩa của hoa đào. Đối với văn hóa dân gian Việt Nam, hình ảnh hoa đào được gắn với những cô gái trẻ, mảnh mai, và yếu đuối, thể hiện qua thành ngữ "liễu yếu đào tơ" hoặc lời một bài hát chèo cổ "Đào liễu có một mình. Ấy kìa hai vai em còn gánh nặng mà để nhật trình đường xa."

Hình ảnh hoa đào còn gắn bó với tình yêu và duyên nợ của trai gái nông thôn, xuất hiện trong rất nhiều ca dao dân gian Việt Nam.

"Đôi ta là nợ hay tình,Là duyên là kiếp, đôi mình kết giaoEm như hoa mận hoa đàoCái gì là nghĩa tương giao hỡi chàng?""Đôi ta như­ thể Đào Nguyên,Khi vui nư­ớc như­ợc, khi phiền non băng.Thâu đêm vui vẻ bóng hằng,Chọn ngày vui tốt sinh hằng x­ướng ca.Đào hoa lư­u thủy khác là,Cõi trần đư­ợc mấy m­ươi mà chả chơi.Giai nhân tài tử ở đời,Thanh nhàn, lịch sự là ng­ười thần tiên.""Đêm qua mận mới hỏi đào:Vườn xuân đã có ai vào hái hoa?Hoa đào chênh chếch nở ra.Giơ tay muốn hái, sợ nhà có cây.Lạ lùng anh mới tới đây.Thấy hoa liền hái biết cây ai trồng?""Gặp đây anh nắm cổ tayAnh hỏi câu này, nàng nói làm sao?Cái gì là mận là đàoCái gì là nghĩa tương giao ở đời""Mưa xuân, lác đác vườn đàoCông anh đắp đất, ngăn rào trồng hoaAi làm gió táp, mưa saCho cây anh đổ, cho hoa anh tàn.""Hoa đào héo nhụy anh thươngAnh mong bẻ lá, che sương cho đào.""Lầm nghe núi cả non BồngDạ cam mà chỉ ngọt bòng, ngon saoRa tay bẻ khóa vườn đàoRẽ mây gạt gió, lọt vào kết duyên ""Thân thiếp như cánh hoa đàoĐang tươi đang tốt thiếp trao cho chàngBây nhờ nhụy rữa hoa tànVườn xuân nó kém sao chàng lại chê"

Đây cũng là loại hoa cảnh được chưng vào ngày Tết âm lịch ở Việt Nam.